Απόκριες!

Σατυρικό από την Κρήτη:

Ήρθανε πάλι οι γι-Αποκρές κι όλοι κουζουλαθήκαν
κι οι γράδες κι οι μπαμπόγριες σαν κοπελιές ντυθήκαν.
Τσι μηζηθρόπιτες θωρώ απάνω στο τραπέζι
μα η κοιλιά μου ειν’ αδειανή και σαν τη λύρα παίζει.
Ελάτε να γλεντήσομε, μασκάρες να ντυθούμε
τσι κουζουλούς να κάνομε, να μην κουζουλαθούμε!
Απόταν εγεννήθηκα δεν ήφαγα λαζάνια
μα τα’ αποκρές τα ψήσαμε κι ήφαγα δυο καζάνια.
Ήφυγε δα κι η γι-αποκρά, με γλέντια με τραγούδια,
και ήρθεν η Σαρακοστή μ’ ελιές και με λουμπούνια!
Ο Λαζανάς ψυχομαχεί κι ο Μακαρούνης κλαίει
κι ο Κρόμμυδος σουσουραδεί και στο τραπέζι βγαίνει!
Ο Κρέως εξεψύχησε κι ο Τύρος αποθαίνει
και ο καημένος ο Κουκιάς μεσ’ στο τραπέζι μπαίνει.

Όταν ήμουν μικρή δεν ξεχώριζα τις Κυριακές της Αποκριάς. Νηστείες δεν τηρούσαμε στο σπίτι μέχρι τη Μεγαλοβδομάδα και ως παιδιά δεν είχαμε συνδέσει και πολύ τις Απόκριες με ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες αφού το μυαλό μας δεν ήταν και τόσο στο φαγητό. Η μαγική φράση "ανοίγει το Τριώδιο" σήμαινε ξαμολιόμαστε να βρούμε τι θα ντυθούμε φέτος, να αγοράσουμε ή να... κατασκευάσουμε τη στολή που βάζαμε με τον νου μας. Οι γονείς φρόντιζαν για τα γλέντια και μεις τα βλέπαμε σαν ευκαιρία να μοστράρουμε την αποκριάτικη αμφίεση. Τσικνοπέμπτη με μεγάλες παρέες, πειράγματα και γέλια. Παράλληλα έτρεχαν οι διάφοροι «χοροί» της τοπικής μας κοινωνίας. Δεν χάναμε κανέναν. «Για τα παιδιά» έλεγαν οι μεγάλοι αλλά τη σκούφια τους πέταγαν κι αυτοί. Τη δεύτερη εβδομάδα θυμάμαι την μαμά μου να γκρινιάζει "Όλο έξω είμαστε και ένα γαλακτομπούρεκο δεν πρόλαβα να φτιάξω. Όταν έρθουν οι μασκαράδες να δω τι θα τους κεράσουμε". Βλέπετε οι μεγάλοι συνήθιζαν να μασκαρεύονται και να ανταλλάσσουν απροειδοποίητες επισκέψεις προκαλώντας με νοήματα να τους αναγνωρίσεις (ποτέ δεν αναγνώρισα κανέναν).
Στο σχολείο πηγαίναμε μασκαρεμένοι την τελευταία Παρασκευή πριν τη Καθαρά Δευτέρα, στο Λύκειο μάλιστα πραξικοπηματικά γιατί ο θεολόγος λυκειάρχης θεωρούσε τα μασκαρέματα παγανιστικό έθιμο και απειλούσε με αποβολές. Την τελευταία Κυριακή βλέπαμε από την τηλεόραση το καρναβάλι της Πάτρας σε περιγραφή του "κέφι,κέφι,κέφι" -Άλκη Στέα. Και ξημέρωνε Καθαρά Δευτέρα. Εξοχή, βουνό ή θάλασσα, συνήθως με τον Ορειβατικό. Χαρταετοί, υποτίθεται για τα παιδιά αλλά τελικά μόνο οι μπαμπάδες παίζανε, μέχρι που κάποια στιγμή βαριόμαστε να τους ακούμε: "η ουρά σου είναι κοντή", "πού πας με τέτοια ζύγια καημένεεεεε" και άλλα τέτοια γλαφυρά, και πηγαίναμε να παίξουμε μπάλα. Σε λίγο οι μπαμπάδες έδεναν τους χαρταετούς για να μη φύγουν και ερχόντουσαν να "παίξουμε μαζί". Ε ρε γέλια... Στη συνέχεια την πέφταμε στη λαγάνα και την ταραμοσαλάτα. Στις Καθαρές Δευτέρες των παιδικών μου χρόνων δεν έβρεχε ποτέ. Μόνο μια φορά θυμάμαι που συννέφιασε επικίνδυνα, τα μαζέψαμε άρον άρον και τρυπώσαμε στην ταβέρνα του διπλανού χωριού, που άνοιξε επί τούτου. Σε δυο ώρες τρώγαμε παϊδάκια.
Αυτά με τις αναμνήσεις μου.

Πολύ πολύ αργότερα, όλα ξεκαθάρισαν μέσα από την κουζίνα. Όταν άρχισε να με απασχολεί περισσότερο από το «τι θα φάμε σήμερα», έμαθα τις διατροφικές συνήθειες σε συνδυασμό με το εθιμικό της περιόδου. Δεν ήταν και δύσκολο, όλοι θα έχουμε παρατηρήσει τα αφιερώματα στα περιοδικά, τις μαγειρικές εκπομπές, και σιγά σιγά και στο ιντερνετ.
Λοιπόόόόν, έχουμε και λέμε:
70 μέρες πριν το Πάσχα ανοίγει το Τριώδιο, Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου. Διατροφικώς ουδεμία αλλαγή.
Η επόμενη Κυριακή είναι του Ασώτου και η εβδομάδα που ξεκινάει από Δευτέρα ονομάζεται Κρεατινή. Δεν υπάρχει η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής ούτε κανένας θρησκευτικός περιορισμός σε γλέντια και γιορτές. Συνηθίζεται η κρεατοφαγία σε υπερβολή. Η Πέμπτη της εβδομάδας αυτής τσικνίζεται, είναι η γνωστή Τσικνοπέμπτη που αναστενάζουν τόσο τα κάρβουνα όσο και εκείνοι που θα τολμήσουν να τσικνίσουν σε ταβέρνα. Αφού περάσει κουτσά στραβά η Παρασκευή με πολλούς καφέδες για να ανοίξει το μάτι και πολλά χαμομήλια για να στρώσει το στομάχι, γιορτάζουμε την δεύτερη Κυριακή, της Απόκρεω, που σημαίνει πως ό,τι φάγαμε φάγαμε από κρέας, από Δευτέρα ξεκινάει η Εβδομάδα της Τυρινής. Γαλακτοκομικά, τυρόπιτες, γαλατόπιτες, γαλακτομπούρεκα κ.λπ. μπαίνουν σε κάθε σπίτι αυτή την εβδομάδα, μέχρι και την Κυριακή (τελευταία της εορταστικής περιόδου).
Για την Καθαρά Δευτέρα, και την περίοδο της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής έχουμε καιρό και θα τα ξαναπούμε.
Μέχρι τότε... ας μαγειρέψουμε αποκριάτικα! Να φωτογραφίσουμε, να δώσουμε και να πάρουμε ιδέες για κρεατομαγειρέματα, τυρομαγειρέματα, ή ό,τι άλλο συνηθίζουμε στο σπίτι μας αυτή την περίοδο. Να μάθουμε ήθη και έθιμα εορτασμού της Αποκριάς και του καρναβαλιού (για την ετυμολογία έχουμε και παλαιότερη αναφορά στο blog μας) αλλά και να μοιραστούμε παραδοσιακές συνταγές ή διατροφικές συνήθειες της ιδιαίτερης πατρίδας μας και όχι μόνο, που σχετίζονται με την περίοδο. Με μια πρώτη αναζήτηση πολλά ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία διάβασα εδώ ενώ εδώ βρήκα αρκετά τοπικά έθιμα.
Για να μιλήσω για την Κρήτη, όπως είπα και στην αρχή, δεν θυμάμαι ιδιαίτερα αποκριάτικα έθιμα, φταίει που μεγάλωσα σε αστικό κέντρο, φταίει που όλα έχουν ατονήσει τα τελευταία χρόνια, δεν ξέρω. Πάντως η λαογραφία έχει να επιδείξει ουκ ολίγα και εδώ μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα.

Μέσα και έξω από την κουζίνα, λοιπόν…
Κ α λ έ ς Α π ο κ ρ ι έ ς και καλά να περάσουμε!