Friday, February 20, 2009

Ψυχοσάββατο-Κόλλυβα-Κολλυβοζούμι

Το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω, λέγεται - «Σάββατο των Ψυχών» ή Ψυχοσάββατο. Είναι το πρώτο από τα δύο Ψυχοσάββατα του έτους και αυτό κρατά για 3 στη σειρά Σάββατα -το τελευταίο στις 7/3/09...Τα κόλλυβα των Αγ. Θεοδώρων-(το δεύτερο επιτελείται το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής).
Ο λόγος που καθιερώθηκε το Ψυχοσάββατο από την ορθόδοξη Εκκλησία είναι γιατί πολλοί δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημοσυνων κι έτσι «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι θέσπισαν το μνημόσυνο αυτό υπέρ πάντων των άπ' αιώνος ευσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών».

Η συνταγή που ακολουθεί πέρασε σε μένα χειρόγραφη από τη γιαγιά μου, που πάντα έλεγε «να φτιάχνεις το κόλλυβο για να μνημονεύεις τις ψυχές».

Τα υλικά κατά βούληση...

Υλικά
1 φακελάκι σιτάρι
1 Kg ζάχαρη
Σταφίδες
Καρύδια
Αμύγδαλα άσπρα (ξεφλουδισμένα)
Σουσάμι
3 Ρόδια
1 Kg αλεύρι
Κουφετάκια χρυσά
Δυόσμο φρέσκο
Μαϊντανό
Κανέλλα
1 φλιτζανάκι του καφέ λάδι
Εκτέλεση
Καθαρίζουμε το σιτάρι και το βάζουμε να μουσκέψει από το βράδυ. Το πρωί, το πλένουμε και το βάζουμε να βράσει, με λίγο αλάτι. Να μην είναι ούτε ωμό, ούτε να ανοίξει. Σε μια λεκάνη, σουρώνουμε τα σιτάρι και του ρίχνουμε λίγο νερό να το ξεβγάλουμε. (όχι πολύ, γιατί το ζουμί μπορούμε να το φυλάξουμε για να φτιάξουμε κολλυβοζούμι). Αφού στραγγίξει το στάρι, το απλώνουμε σε μια καθαρή πετσέτα (αν το αφήσουμε ολόκληρο το βράδυ να στραγγίξει, το σκεπάζουμε με μια άλλη πετσέτα να μην ξεραθεί).
Όσο βράζει το στάρι ετοιμάζουμε τα υλικά μας. Βάζουμε σε ένα τηγάνι το σουσάμι να καβουρντιστεί, όχι να σκουρύνει. Το κατεβάζουμε από τη φωτιά και σε λίγο το κοπανίζουμε στο γουδί. Όπως είναι ζεστό το τηγάνι ρίχνουμε λίγο λάδι (περίπου ένα φλιτζανάκι του καφέ). Μόλις ζεσταθεί προσθέτουμε στο τηγάνι το αλεύρι και το ανακατεύουμε μέχρι να αλλάξει χρώμα. Το βάζουμε σε ένα βαθύ πιάτο και ρίχνουμε 3-4 κουταλιές ζάχαρη. Το αφήνουμε και παίρνουμε τη σταφίδα. Την πλένουμε και τη βάζουμε να στραγγίξει σε μια πετσέτα. Στο μεταξύ, καθαρίζουμε και κόβουμε τον μαϊντανό και το δυόσμο σε φυλλαράκια. Εν συνεχεία κόβουμε σε μικρά κομματάκια τα καρύδια και καθαρίζουμε τα ρόδια μας. Το ίδιο κάνουμε και με τα αμύγδαλα (αν δεν είναι ξεφλουδισμένα τα βράζουμε και τα ξεφλουδίζουμε) – Τα αμύγδαλα τα χρησιμοποιούμε για να στολίσουμε το πιάτο μας-
Ανακατεύουμε τα υλικά μας, όλα μαζί, πλην της ζάχαρης του αλευριού και της κανέλλας.
Την επόμενη μέρα το πρωί (δεδομένου ότι τα ετοιμάσαμε αποβραδίς) ανάβουμε το καντήλι και ετοιμάζουμε το θυμιατό μας. Σταυρώνουμε με το θυμιατό το πιάτο που θα στολίσουμε και λέμε «Εις το όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» 3 φορές. Εν συνεχεία λιβανίζουμε τα κόλλυβα και λέμε τα ονόματα των νεκρών που θέλουμε να μνημονεύσουμε.
Κατόπιν, παίρνουμε με τις δυο μας χούφτες λίγο στάρι και κάνουμε το σημείο του σταυρού στο πιάτο μας. Μετά με τη μια μας χούφτα βάζουμε σε μια γωνιά του πιάτου κόλλυβα και λέμε «Γι αυτούς που δεν έχουν κανέναν να τους μνημονεύσει».
Συνεχίζουμε βάζοντας κόλλυβα και λέγοντας τα ονόματα των πεθαμένων μας. Αφού γεμίσει το πιάτο (όχι πολύ γεμάτο) ρίχνουμε και τα υπόλοιπα υλικά μαζί με την κανέλλα και παίρνουμε ένα χαρτί και πατάμε τα κόλλυβα να ισιώσουν. Βάζουμε το αλεύρι λίγο-λίγο σε όλη την επιφάνεια του πιάτου και το ξαναπατάμε με το χαρτί. Συνεχίζουμε βάζοντας τη ζάχαρη σε όλο το πιάτο. Ξαναϊσιώνουμε με το χαρτί. Στολίζουμε το πιάτο με τα αμύγδαλα και τα κουφετάκια, κάνοντας αρχικά το σημείο του σταυρού.

Κολλυβοζούμι
Όταν στραγγίξουμε τα κόλλυβα, κρατάμε το πηχτό ζουμί που έμεινε. Δε χρειάζεται πολύ. Κρατάμε λίγο στάρι από αυτό που βράσαμε και λίγο αλεύρι από αυτό που καβουρντίσαμε. Λειώνουμε το αλεύρι και προσέχουμε να μη σβολιάσει. Ρίχνουμε λίγο-λίγο ζάχαρη, σταφίδες, κανέλλα και ρόδια. Αν δοκιμάζοντας δεν είναι πολύ γλυκό προσθέτουμε κι άλλη ζάχαρη. Βάζουμε το τσουκάλι πάνω στη φωτιά και ανακατεύουμε μέχρι να γίνει σαν κρέμα (όχι πολύ πηχτή). Σερβίρουμε σε μπωλ ή πιάτα και πασπαλίζουμε με καρύδια, σουσάμι και κανέλλα.

Photo: http://www.freepixels.com

19 comments:

Νασος Παπαστυλιανού said...

Την ημέρα αυτή, οι νοικοκυρές εδώ στο χωριό μου την έχουν κάτι σαν διαγωνισμό. Ποιά θα φτιάξει τα νοστομότερα κόλλυβα. Και οι άλλοι ξέρουν και λένε "πάμε στην .... να μας βάλει κόλλυβα". Κι άντε απο πίσω οι άλλες να σε αναγκάζουν να πάρεις απ' τα δικά τους. Δοκιμάζεις λίγο, σχωρνάς τον εκλειπόντα και βγάζεις συμπεράσματα για του χρόνου....

Juanita La Quejica said...

Εχεις συνταγή χειρόγραφη από γιαγιά Ρένα; Πολύτιμη είναι! Σε ζηλεύω!
Και στο χωριό του πατέρα μου το ίδιο γίνεται Νάσσο.
Μου τηλεφώνησε σήμερα η κουμπάρα μου, ότι μακάρι να μπορούσαμε να πάμε γιατί έφτιαξε εξαιρετικά κόλλυβα και γινόταν χαμός, όλες είχαν φτιάξει και έτσι από ποιαν να πρωτοπάρεις.
Το ξέρετε ότι σε ένα από τα "ιν" εστιατόρια της Αθήνας σερβίρουν τα κόλλυβα σαν επιδόρπιο;

Rena said...

Νάσο καταλαβαίνω απόλυτα τι εννοείς :)
Η συνταγή που έδωσα είναι της μικρασιάτισσας γιαγιάς. Έχει αποθηκευτεί, όχι μόνο στο δικό μου σκληρό δίσκο αλλά και σε πολλούς άλλους. Αυτό με τη γειτονιά το έζησα στο πετσί μου στην Κερατσινιώτικη γειτονιά...όλοι περίμεναν το στάρι της κυρά Ρήνης (Μην πω για το κολλυβοζούμι)..κι από ότι καταλαβαίνω όχι τόσο από το τελετουργικό αλλά από τη νοστιμιά. Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό ήταν το καλύτερο στάρι ever..όχι επειδή ήταν η δική μου γιαγιά-ανάσα μου-αλλά γιατί ήταν "μερακλίδικο". Αν δε το δοκιμάσει κάποιος, δε θα καταλάβει. Γμτ με πονάει να τα λέω αυτά...
Το σημερινό ποστ, το έβαλα μόνο και μόνο για την ψυχούλα της.

Rena said...

Ιωάννα, ναι έχω ... και σκέφτομαι να την σκανάρω να τη βάλω εδώ (αν κι έχω και κάποιους ενδοιασμούς..καταλαβαίνεις). Να είσαι καλά κορίτσι μου, να θυμάσαι τον πατερούλη σου και να τον μνημονεύεις.
Αυτό με το εστιατόριο και τα κόλλυβα δε το ήξερα, ομολογουμένως.

Juanita La Quejica said...

Καταλαβαίνω τους ενδοιασμούς, αλλά να την βάλεις! Να την χαρείς και εσύ και εμείς, να την μοιραστείς!
Βάλε όμως από κάτω και μία υπενθύμιση για πνευματική ιδιοκτησία καλού κακού.
Να έχουμε υγεία και να θυμόμαστε με αγάπη αυτούς που λείπουν. Είναι πάντως δύσκολο να συλλάβει ο ανθρώπινος νους την έννοια του θανάτου, του αποχωρισμού. Υποθέτω ότι τέτοιες τελετές και έθιμα βοηθούν στο να βιώσουμε καλύτερα την αίσθηση της απώλειας και να προσαρμοστούμε με την πραγματικότητα.

Maria Tzirita said...

Άντε και το είχα χάσει αυτό το πολυαγαπημένο μπλογκ! Μπράβο βρε Ρένα που μου έγραψες και σας ξαναβρήκα! Το τι συνταγές είχα ξεσηκώσει από σας εδώ, δε λέγεται!
Με την ανάρτησή σου αυτή Ρένα μου ξέρεις τι μου θύμισες; Όταν ήμουν μικρή έχασα τον παππού μου και μια μέρα, μετά από καιρό, τον είδα στον ύπνο μου, ότι είχε έρθει να με δει, με κρατούσε στην αγκαλιά του κι ήθελε να του πω τα νέα μου. Εγώ και στο όνειρο είχα συνείδηση ότι ήταν πεθαμένος και θα έφευγε πάλι, αλλά είχα και μεγάλη χαρά που τον έβλεπα, έστω για λίγο. Τον φιλούσα και δεν τον χόρταινα. Την άλλη μέρα πήγα στη γιαγιά μου να της πω για το όνειρο κι εκείνη τότε μου είπε: χθες βράδυ κοριτσάκι μου ήταν Ψυχοσάββατο, η μέρα που σε επισκέπτονται οι ψυχές των νεκρών... Άρα δεν ήταν όνειρο, ο παππούς σου ήρθε πράγματι να σε δει....
Όσα χρόνια κι αν περάσουν δε θα το ξεχάσω ποτέ...
Φιλάκια Ρένα μου!

elie said...

Ξέρει κανείς γιατί τα κόλλυβα είναι τόσο συνδεδεμένα με δηλητηριάσεις; Δεν το έχω καταλάβει...

Rena said...

Μαράκι καλώς μας ξαναρθες! Φαντάζομαι τη ζεστασιά που θα ένοιωσες στο όνειρο σου και τη λαχτάρα σου. Να ' σαι καλά να τον θυμάσαι. Φιλάκια.
Elie μου αλήθεια? Δεν το είχα ξανακούσει. Πολυκαιρισμένο στάρι ίσως?

Νασος Παπαστυλιανού said...

Ρενάκι,Juanita, φαίνεται ο φόρος τιμής και η ευαισθησία σας... έχω πονέσει και εγώ για την αγαπημένη μου στα 32 της....Τι να κάνουμε, μέσα στη ραστώνη μας ας κάνουμε και κανένα flash back.

Anonymous said...

Έχω συγκινηθεί πολύ με όλα αυτά.
Ρενάκι ευχαριστώ για το μοίρασμα.
Νάσο σε καταλαβαίνω.

ΕΛΕΝΑ said...

Εξαιρετικό το ποστ σου Ρενάκι!
Μπράβο που μοιράστηκες και την συνταγή σου και τις αναμνήσεις σου μαζί μας:)

heart n soul said...

ωραίο ποστ Ρένα:) φτιάχνω κόλλυβα αλλά δεν έχω φτιάξει κολλυβοζούμι, τώρα με τη συνταγή της γιαγιάς θα το φτιάξω. Αιωνία τους η μνήμη.

Maria B. said...

Ρένα ειναι πολύ γλυκό που μοιράστηκες μαζί μας αυτες τις γνωσεις και τις αναμνήσεις.

kiki said...

Ρένα η ζάχαρη που βάζεις είναι κρυσταλλική ε; Όχι άχνη; Θα τα δοκιμάσω και έτσι.

Elie υποθέτω επειδή είναι ευαίσθητα και χαλάνε εύκολα ειδικά την περίοδο της ζέστης!

Anonymous said...

νά 'σαι καλά για το ποστ αυτό! Είναι νομίζω, περισσότερο ποστ και "λιγότερο" συνταγή. Είναι η μνήμη η συλλογική μας που δεν πρέπει να χάνεται. Είναι μια αφορμή για να κάνει ο καθένας μας τα δικά του "μνημόσυνα", για να συνεχίσουν να "ζουν" οι απόντες μας! με ή χωρίς κόλλυβα, όσο τους μνημονεύουμε, είναι μαζί μας.

καλή σου μέρα, καλημέρα σε όλους

Anonymous said...

Ρένα μου με άγγιξαν πολύ τα γραφόμενα και οι αναφορές σου. Και εμένα η γιαγιά μου έφτιαχνε ονειρεμένα κόλυβα, και εμένα η γιαγιά μου ήταν μικρασιάτισα (Σμυρνιά!) και εμένα η γιαγιά μου λεγόταν Ειρήνη (Ρένα) και ήταν η καλύτερη γιαγιά του κόσμου.
Κόλυβα μέχρι στιγμής δεν έχω επιχειρήσει να φτιάξω γιατί έχω την μανούλα μου που ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες και τις συνταγές που μας άφησε η γιαγιά.
Ας είναι αναπαυμένες οι ψυχές όλων των δικών μας ανθρώπων που έχουν φύγει μακριά.

Rena said...

Να είστε όλοι καλά και να θυμάστε με αγάπη τους δικούς σας που χάσατε. Ο Θεός ας τους αναπαύει.

Κική ναι κρυσταλλική είναι η ζάχαρη.

_Korinaki_ said...

Ρένα μου την ίδια συνταγή έχω κι εγώ από την Μικρασιάτισσα γιαγιά μου. Πάντα μου έλεγε "Κοίτα να μαθαίνεις παιδί μου γιατί όταν φύγω ποιος θα μου φτιάχνει?" Εντωμεταξύ της τα σαρμαδάκια ήταν τα αγαπημένα της κι εγώ την πείραζα ότι θα μοιράζω σαρμαδάκια αντί για κόλυβα!

Rena said...

Κορίνα μου, να είσαι καλά να τη θυμάσαι, αυτές οι γιαγιούλες ..θησαυρός ανεκτίμητος.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...