Wednesday, January 16, 2008

ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑ ή ΚΑΨΑΛΑ

Παραμονή Χριστουγέννων και μπήκε στο πατρικό μου σπίτι το πρώτο λάδι. Άργησαν οι ελιές φέτος να γίνουν. Και τούτο το πρώτο αγουρόλαδο. Αλλού το αγουρόλαδο βγαίνει τον Οκτώβριο.
Πηχτό, πράσινο. Το μύρισα και Μνήμες με κατέκλυσαν. Τότε που πιτσιρίκια γκρινιάζαμε τον πατέρα μου να μας πάρει μαζί του στο «λιτρουβιό» όταν «εβγαζε ελιές» δηλαδή λάδι. Ποτέ δεν βγήκε λάδι δικό μας χωρίς να είναι εκείνος εκεί. Είχε στο νου του τα πάντα, θερμοκρασία, πόσο μίγμα ελιάς έμπαινε στο πιεστήριο και ένα σωρό άλλα. Μάλλον έσπαζε τα νεύρα των «λιτρουβαρέων». Αλλά το λάδι μας πάντα κορυφαίο. «Μια γραμμή έλεγε, άντε δύο» Οπερ σημαίνει οξύτητα 0,1-1,2. Τα εξτρα παρθένο τώρα τα μάθαμε. Και καλή απόδοση. Ηρθαν με «τόσο» έλεγε. Δηλαδή αν το «τόσο» ήταν 5 σήμαινε πως από 5 κιλά ελιές βγήκε 1 κιλό λάδι.
Λοιπόν όταν πηγαίναμε μαζί του η μάνα μου μας έβαζε τα πιό παλιά μας ρούχα γιατί σίγουρα γυρίζαμε σε μαύρο χάλι. Κάτι σε λαδωμένα ποντικάκια. Συναγωνιζόμαστε με τον αδερφό μου στις σκανταλιές. Και οι λιτρουβαρέοι αυτοί δηλαδή που δούλευαν στο λιτρουβιό μας έδιναν ζυμάρια από τις ελιές και παίζαμε αλλά το κυριώτερο μας φίλευαν από το κολατσιό τους.
Ποιό ήταν αυτό;
ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑ ή ΚΑΨΑΛΑ
Υλικά αρχέγονα.

Μεγάλες φέτες από ζυμωτό ψωμί που το καψάλιζαν (φρυγάνιζαν) μπροστά στη φωτιά του καζανιού, που βέβαια τότε τροφοδοτούνταν με ξύλα. Τούτες οι φέτες έμπαιναν κάτω από τη ροή του φρέσκου λαδιού, λίγο αλάτι από πάνω και … θεία γεύση.
Μπορείτε να καταλάβετε γιατί γυρνούσαμε σπίτι λαδωμένα.
Ο πατέρας εξακολουθεί να πηγαίνει στο «ελαιοτριβείο» όπου βέβαια αμφιβάλλω αν έχει οποιαδήποτε δυνατότητα παρέμβασης πιά λόγω της τεχνολογίας, αλλά οι συνήθειες δεν αλλάζουν. Και το ευλογημένο λαδάκι είναι όπως τότε.
Όταν λοιπόν, πήρα στα χέρια το πολύτιμο υγρό σκάρωσα μια σπιτική μπουκουβάλα όπως την έφτιαχνε η γιαγιά μου.
Στερέωσα τις φέτες το ψωμί σε πιρούνια και τις «φρυγάνισα μπροστά το τζάκι.
Μετά στο πιάτο, λάδι, αλάτι και ξανάγινα πάλι παιδί. Μια χοντρή πηχτή σταγόνα λαδιού κύλισε από το πηγούνι μου και λέρωσα την μπλούζα μου. Χαμογέλασα…
Αν θέλετε εμπλουτίστε τη «συνταγή» με λίγο λεμόνι στο λάδι και ρίγανη. Φρυγανίστε αν θέλετε το ψωμί στο γκρίλ ή στη φρυγανιέρα αλλά οπωσδήποτε χρειάζεστε φρέσκο λάδι. Αν δεν μπορείτε να βρείτε επιλέξτε κάποιο από τα αγουρέλαια που κυκλοφορούν.
Εει.... αν περάσετε κάποια στιγμή από τη Σπάρτη επισκεφθείτε το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού. Αξίζει το κόπο.

25 comments:

Penelope said...

Βρε φιλενάδα, πόσο πίσω με πήγες και μένα.
Φέτος το λάδι άργησε παντού. Φταίει η ανομβρία (τουλάχιστον στα δικά μας μέρη τα παραδιπλανά). Θύμάμαι τις τηγανίτες της γιαγιάς μου και αργότερα της μάνας μου, να τηγανίζονται (ως έθιμο) πάντα με το πρώτο λάδι για να δούμε την διαφορά. Κι' από πάνω μπόλικη χοντροκοπανισμένη (εκείνα τα χρόνια) ζάχαρη με λίγη κανέλα.
Ανθρωποι "φευγάτοι" από κοντά μας χρόνια τώρα, με μνήμες που πονάνε αλλά σε αφήνουν πάντα με μια γλύκα στα βουρκωμένα μάτια.
Να σαι καλά.
Και με τον πατέρα, πάντα στο λιοτρίβι!!!

Anonymous said...

Σ΄ευχαριστώ πολύ Πηνελόπη μου ειδικά για την τελευταία ευχή. Αλλά και για την πολύτιμη βοήθειά σου για το ανέβασμα του ποστ γιατί το πι σι μου κάνει κόλπα τελευταία.

ΕΛΕΝΑ said...

Βρε κορίτσια, εγώ τώρα πολύ συγκινήθηκα και με τις δυο σας:)
Δεν έχω αντίστοιχες μνήμες με το ευλογημένο λαδάκι, αλλά οπωσδήποτε όλοι μας έχουμε μνήμες από ανθρώπους "φευγάτους", όπως λέει και η Πηνελόπη από κοντά μας, μνήμες "γλυκές", "ζεστές", που κανείς δεν πρόκειται να μας τις πάρει ποτέ!
Σταυρούλα μου πάντα όμορφες τέτοιες στιγμές να θυμάσαι και πάντα με τα αγαπημένα σου πρόσωπα να τις μοιράζεσαι:))

Anonymous said...

Αχ Σταυρούλα μου και γω συγκινήθηκα πολύ . Φέτος έμαθα έχουμε πολύ σοδειά και ο πατερούλης μου δεν ειναι στις ελιές του που τις καμάρωνε , ούτε τις πάει στο λιοτρίβι .
Οι μνήμες μας και οι ανθρωποι που αγαπάμε , περιουσία μονάκριβη .
Να σαι πάντα καλα Σταυρούλα και μαζί σου και οι άνθρωποι που αγαπάς :)

xaos said...

Ναι, ναι μου το λεγαν και οι γονείς μου.Εχω φάει κι εγώ.Είναι τέλιο.Ετσια άλλωστε δοκιμάζεις και την ποιότητα του λαδιού.Ε?

witchofdaffodils said...

Μπορεί να φαίνεται απλό, νομίζω όμως πως το φρέσκο ελαιόλαδο πάνω σε ζεστό ψωμί είναι έδεσμα πολυτελείας!
Σταυρούλα, σας ζηλεύω γι'αυτή τη gourmet δυνατότητά σας..

heart n soul said...

κι εγώ ζηλεύω γιατί, αν και είχα την τύχη να το φάω το λαδωμένο ψωμάκι από τα χέρια της μανιάτισσας γιαγιάς, ούτε λιοτριβίο έχω πάει, ούτε "για τις ελιές", ούτε τίποτα, μόνο από τη μάνα τα ακούω και πονάω που μαζί με τη δική της τη γενιά θα χαθούν όλα. Σταυρούλα μας έκανες χάλια, πάω να βάλω λίγο τα κλάματα τώρα :)

Μάγια said...

να 'σαι καλά, σταυρούλα, γι'αυτό το πολύ ωραίο και νοσταλγικό ποστ... :)

Anonymous said...

Α δεν θέλω τέτοια, χαμόγελα θέλω. Η ζωή προχωράει και εμείς μαζί της. Καθε εποχή εχει τις ομορφιές της αλλά και τις σκληράδες της. Μη φανταστείτε πως ήταν όλα ρόδινα τότε. Γεννήθηκα και πήγα σχολείο τη δεκαετία του 60.Δεν είμαι αρχαία δηλαδή. Ομως ρεύμα και τρεχούμενο νερό ήρθε όταν πήγαινα στη Δευτέρα Δημοτικού.Θυμάμαι πολύ καλα τη μανα μου για παραδειγμα να σιδερώνει με καρβουνα. Εχει καμιά μας όρεξη να κάνει κατι τετοιο σημερα; Αρα πρεπει σε ολα αυτά να δίνουμε τις πραγματικές τους διαστάσεις.

Juanita La Quejica said...

Καλά τα γράφεις και τα λες Σταυρούλα.
Κάθε εποχή με τις ιδιαιτερότητές της, τα καλά και τα κακά της. Απλά, επιλέγουμε -ευτυχώς- να κρατούμε τις θετικές αναμνήσεις, ή τουλάχιστον προσπαθούμε.
ΥΓ. Αυτές τις ελιές, εγώ πότε στο καλό θα τις φάω; Τον επόμενο αιώνα; ΧΙΧΙΧΙ!!!

Anonymous said...

Ετσι είναι Χουανίτα μου. Απλα προσπάθουμε να φιλτραρουμε και να κρατήσουμε τα όμορφα.
Αμα κάνεις κανένα διαλειμμα από τις εργασίες το σπίτι ανοιχτό. Θα ανάψω το τζάκι θα ψήσουμε ψωμί με φρέσκο λάδι, λουκάνικα με πορτοκάλι στα κάρβουνα και κρασάκι. Στο τέλος αμα θυμηθείς παίρνεις και τις ελιές σου που κάθε φορά που ξεσκονίζω το πάσο τις κάνω βόλτες. Αντε γιατί στο τέλος θα το "παντρέψω" και αυτό το βάζω.

Aspa said...

Οι "μπουκουβάλες" του Βορρά.

Νοιώθω τη σταγόνα του λαδιού να στάζει απ΄το γραφτό σου στο πηγούνι κι ύστερα στη δικιά μου μπλούζα Σταυρούλα! Μνήμες βελούδινες μας έφερες και νοσταλγικά χαμόγελα...νάσαι πάντα καλά..

Λαδάκι μπόλικο στον τόπο σου, άφαντα τα λιόδεντρα στο δικό μου κι έτσι τις "μπουκουβάλες" τις φτιάχνανε με φρέσκο τυρί και ψίχα από φρεσκοψημένο ψωμάκι. Τις έπλαθε καλά καλά η γιαγιά η Ασπασία, σε μιά ίσαμε τη χούφτα της μπάλα κι ήτανε θεία απόλαυση να τις καταβροχθίζεις...

Φιλιά!

Anonymous said...

Καψάλες με ζυμωτό ψωμί στο λιτρουβιό του θείου μετά το σχολείο!!!!
Τρέξιμο ανάμεσα σε σακιά και τσαντίλες!
Πόλεμος μετά έξω, με πολεμοφόδια τα λιοκόκια!!!
και ναι! τα ρούχα χάλια!
Τι μου θύμισες τώρα...

Αρχοντία said...

... η μυρωδιά της πατημένης ελιάς, του φρέσκου λαδιού και του ζεστού ψωμιού...!/-

Anonymous said...

mnhmes kai nostalgia!!apo to oxi makrino parelthon!!!krathsa kai gw!mia merida apo tis dikesou anamnhseis!!!den etyxe na tis zhsw!!!mou xarises Stauroula mia glukia sugkinhsh!!!nasai panta kala me thn oikogeneia sou!!!kalofagwto!to euloghmeno!ladaki sas!kai tou xronou!!!filia!!!

Αγγελική Ν said...

Δεν έχω τέτοιες αναμνήσεις!
Γεννημένη στην Αθήνα, με Αθηναίους γονείς, νόμιζα ότι λάδι βγαίνει από μπουκάλι!
Σας ζηλεύω!

Katerina ante portas said...

Ό,τι παραλάβαμε αγουρέλαιο από τις ελιές του εξαδέλφου!
Λέω να το δώσεις το άρθρο και στα Λακωνικά, τι λές;

elie said...

Η μόνη ελιά που είχαμε ποτέ είναι αυτή που μεγαλώνει ένα χρόνο τώρα στη γλάστρα μου. Κι ας μεγάλωσα στην Κρήτη (οι γονείς "εισαγόμενοι", όμως). Μνήμες από λιοτρίβι, λοιπόν, δεν έχω.
Αυτό το ποστ, όμως, με έβαλε για τα καλά στο κλίμα και μου (ξανα-μανα-)υπενθύμισε το μεγαλείο της καλής πρώτης ύλης και της απλότητας.

Penelope said...

Συμπληρώνοτας απλώς την Juanita, να συμφωνήσω μαζί σας πως ναι η ζωή προχωράει και τα πράγματα αλλάζουν και καλόν είναι να παίρνουμε τα θετικά από την κάθε εποχή (κάτι που μάλλον δεν συμβαίνει ιδαίτερα σήμερα), αλλά αν δεν βάλουμε τα παιδιά μας σε τέτοιες συνθήκες που να γνωρίσουν τα λιοτρίβια, τα λιόδεντρα, τους πορτοκαλεώνες και τα μποστάνια... μια μέρα δεν θα ξέρουν καν να φάνε τους καρπούς αυτούς, γιατί δεν θα τους έχουν κάνει "μυρίσει" και δεν θα τους έχουν καταγράψει στις μνήμες τους. Εκεί είναι ο "αγώνας" και η δική μου "αγωνία"....πέρα από τις αγαπημένες μνήμες.
Καλημέρες.

Anonymous said...

Kατερίνα και βέβαια να δημοσιευτεί το ποστ όπουδήποτε πιθανόν να υπάρχει ενδιαφέρον.
Εllie θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σου για την απλότητα των γεύσεων. Τελευταία εχω γίνει απίστευτα αφαιρετική στις μαγειρικές μου και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό.
Πηνελόπη σε καταλαβαίνω αλλά δεν είμαι σίγουρη με ποιό τρόπο θα τα καταφέρεις αν δεν εχεις πρόσβαση σε μποστάνια, λιόδεντρα και πορτοκαλεώνες

Penelope said...

Ολο και κάτι "άκρες" έχω καλή μου. Ασε που μόλις μπορέσει να κυκλοφορήσει αυτόνομα, θα τον βουτάω παραμάσχαλα και με το νέο ειδικά "ταξιδιάρικο" όχημα...θα πηγαίνουμε όπου μπορούμε. Θάλασσες, βουνά, κάμπους και μποστάνια.
Διαθέτουμε κι' έναν ελαιώνα (κατά το ήμισυ) έχουμε και κάτι χωραφάκια στο "πατροχώρι"...
Κάτι θα καταφέρω, ελπίζω τουλάχιστον....

Αγγελική Ν said...

Πηνελόπη μου, επειδή είμαι ακριβώς ο άνθρωπος, που δεν είχε ρίζες σε χωριό, και είμαι μεγαλωμένη σε εποχή, που δεν υπήρχαν τέτοιες ευαισθησίες, (η πλήρης αστικοποίηση ήταν στόχος), έχω να πω, ότι έχασα άλλα πράγματα, κέρδισα άλλα! Έτσι όπως θα γίνει με τα παιδιά μας: Άλλα θα χάσουν, άλλα κερδίσουν! Ποτέ δεν θα μπορέσεις να κάνεις αξιολόγηση τι είναι καλύτερο, τι όχι.
Νομίζω, ότι αυτό που έχει σημασία είναι όπως και αν μεγαλώσεις να νοιώθεις γύρω σου την αγάπη της οικογένειάς σου!
Και ένα ακόμα αστείο, από την παιδική μου ηλικία, που φανερώνει την ασχετοσύνη μου. Στα 4ρα μου, ρώτησα την δασκάλα των γαλλικών μου, γιατί η κότα στην φωτογραφία εικονίζεται με 2 πόδια, αφού τα ζώα έχουν 4!!!! Μετά από αυτό, οι γονείς μου με πήγαν σε κοτέτσι, να δω από κοντά το ζώο….

Juanita La Quejica said...

Το παραλάβατε το τουτου Λόπε;
Για να ευχηθούμε "Καλορίζικο" και "Καλοτάξιδο"!

kiki said...

Τη διαδικασία αυτή με το λιοτρίβι δεν την έχω δει ποτέ από κοντά παρόλο που ζω σε ελαιοπαραγωγό μέρος και έχουμε λάδι δικό μας. Επίσης είμαι από κείνους που δεν τους αρέσει πολύ το λάδι. Πχ, να κάνω βούτα σε σκέτο λάδι εγώ, μάλλον αποκλείεται. Αλλα...ποιος μπορεί να πει όχι σε μια φρεσκοψημμένη φέτα ψωμιού στο τζάκι ειδικά αν έχει πάνω λαδολέμονο και ριγανούλα; Μιαμ! Ούτε εγώ!

Anonymous said...

Λοιπόν Κική εφοσον εχεις πρόσβαση παρε φρεσκο λαδι και δοκίμασέ το. Θα με θυμηθείς. Γκουρμέ απόλαυση!!!

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...